سخن اغازین ابن سینا

ستایش باد یزدان را که سزاوار ستایش است به سبب بزرگواریش و کثرت الطافش و درود بر سرور و پیامبر ما محمد و دودمان او.

و بعد ... یکی از دوستان صدیق من که کمک به او را در حد توانائیم لازم می شمارم – از من خواسته است کتابی در تب تالیف کنم ، مشتمل بر قواعد کلی و جزئی این علم ، کتابی که در عین ایجاز و اختصار بیشترین بخش این دانش را در بر گیرد.

خواهش وی را پذیرفتم و رای من بر این قرار گرفت که نخست درباره کلیات دانش طب ( امور عامه ) ، در زمینه دو جنبه نظری و عملی آن سخن گویم و بعد به بحث درباره احکام کلی داروهای ساده ( ادویه مفرده ) و سپس به احکام جزئی آن داروها بپردازم .

چون از این بحث فراغت یافتم به بیان کیفیت بیماری ها که به هر یک از اندامهای بدن عارض میشوند روی آورم ؛ در این بحث نخست به تشریح هر یک از اندامها و وظایف ( فیزیولوژی ) آنها می پردازم.

تشریح اندامهای ساده و بحث مربوط به وظایف آنها در نخستین کتاب کلیات من آمده است.

برآنم هرجا که به توصیف اندامی می پردازم ، حفظ الصحه آنرا نیز بیان کنم و هر بیماری را که بر اندامی عارض شود با علل و اسباب آن بیماری و علاج آن ، همراه بابراهین لازم که مؤید صحت گفتار و حسن پندار من است ذکر کنم.

بعد از فراغت از ذکر کلیات ، بیماری های جزئی را شرح خواهم داد و در اینجا نیز بدوا شناسائی بیماری ، علل بیماری و دلائل اثبات ( وجود ) آن مورد نظرم خواهد بود و بعد شرح جزئیات را دنبال می کنم و علاج بیماری مشروح را ابتدا به روش عمومی و کلی و بعد به طریقه اختصاصی بوسیله هر یک از داروهای ساده و مرکب شرح می دهم .

داروهای ساده مذکور و فواید آن ها را برای بیماران ، در کتاب (( ادویه مفرده )) جدول بندی کرده ام ، همچنین داروهایی مانند مرهم ها ( اصباغ ) که استعمال خارجی دارند و من به کار بردن آنها را در معالجات سودمند می دانم ذکر خواهم کرد.

وتوای طالب علم هرگاه بر آن آگاه شدی ، در می یابی که من فقط اندکی از آنها( داروها )را نام برده ام ، لیک شایسته است که داروهای مرکب و فواید آنها و ترکیب آنها در کتاب ( اقرابادین ) برشته تحریر در آید و من در صدد نگارش آن هستم.

و مرا باز تصمیم بر آن است که بعد از فراغت از این مباحث ، کتاب دیگری در جزئیات بیماری هائی که ویژه اندامان معینی نیستند تالیف کنم و در آن اسلوب شناساندن بیماری های مربوط به (( آراستگی ظاهر تن )) را نیز بگنجانیم .

بر آنم که در این کتاب نیز روشی در پیش گیرم که در کتاب مختصر قبلی خود از آن پیروی کرده ام.

اگر به یاری یزدان بزرگ این کتاب پایان پذیرد ، در تعقیب آن کتاب (( اقرابادین )) را تالیف می کنم و آن کتابی است که هر کس دعوی حرفه طبابت کند و بخواهد در این پیشه ، توشه ای بدست آوردلازم است آن را داشته باشد و بر محتوای آن آگاه گردد ، چه این کتاب مطالبی را در بر دارد که هر طبیبی اقلا باید آنها را بداند و در این کتاب نیز این مطالب بیشتر از حداقل لازم نیامده است .

اگر خداوند اجل در اجل مهلتی دهد و سرنوشت مرا یاری کند کوشش دیگری در این زمینه در پیش دارم.

اینک نوشته های خود را گرد آوری و آن را در پنج کتاب تنظیم کردم ، بقرار زیر :

کتاب اول : در امور کلی طب ( کلیات علم طب )

کتاب دوم : در داروهای ساده ( ادویه مفرده )

کتاب سوم : در بیماریهای جزئی که بطور آشکار و نهان بر اندامهای آدمی ، از سر تا قدم عارض می شوند.

کتاب چهارم : در بیماریهای جزئی که ویژه یک اندام خاص نیست ( عمومی است ) و همچنین بیماریهای مربوط به (( آراستگی ظاهر تن ))

کتاب پنجم : در ترکیب داروها ، و این همان کتاب اقرابادین است.